Manevî Sosyal Hizmetler

  

Manevî Sosyal Hizmetler

Manevî sosyal hizmetler veya sosyal hizmetlerde manevî çalışma, sosyal hizmet anlayışını kişilerin başta ruh olmak üzere kalp, vicdan, akıl ve irade gibi manevî haslet ve kaynaklarına yönelerek biçimlendirmek isteyen bir uygulama alanıdır. Hem manen (ruhen), hem de maddeten insanın saadetini ve huzurunu temin etmeyi çalışan sosyal hizmet uygulamaları olarak manevî çalışma, kişilerin sosyal bilinçlenmeleri ve topluma uyumları için, üstün karakter geliştirmeye yönelik sosyal ve manevî eğitimi esas alan bir uygulama biçimidir.

Gâye, kişinin manevî risklerden uzak durmasının yanında manevî temizlik içinde bulunmasını ve böylece iç huzura kavuşmasını sağlamaktır. Diğer taraftan manevî rahatsızlıkları olan sosyal sorunlu kişileri de menavî rehabilitasyon yöntemleriyle yeniden toplum hayatına kazandırmaktır.

Manevî sosyal hizmetler, kişilerin sosyal bilinçlenmeleri ve topluma uyumları için, güzel ahlâk ve üstün karakter geliştirmeye yönelik sosyal ahlâk eğitim programlarını esas alır. Maneviyat odaklı sosyal hizmetler, yalnızca dinî konuları içermekle kalmaz, aynı zamanda psiko-sosyal eğitim ve destek kapsamında kültür, mantık, sağlık ve etkili iletişim gibi kişisel gelişim alanına girebilecek birçok pedagojik destek unsuru da benimser.

Sosyal Hizmetler ve Manevî İnsan Modeli Arasındaki Bağ

Manevî sosyal hizmetler, sosyal hizmet faaliyetlerinin, manevî insan modeline bağlı kalarak, millî ve manevî değerlere uygun bir biçimde uygulanmasıdır. Manevî İnsan Modeli, insanın ruha (nefse) bağlı manevî kaynaklara (hasletlere) sahip olduğu temelinden hareketle insanın Yaratan tarafından yaratılmış en şerefli yaratık (eşrefi mahlûk) olduğu tezine dayanan bir modeldir. Bu model çerçevesinde ruh ve nefis arasındaki ilişki, nefis terbiyesi ve manevî makamlar, nefisle mücadelede ve manevî tekâmülde bireysel yöntemler, nefis ve benlik (Ene) arasındaki ilişkiler irdelenmektedir. Manevî İnsan Modelinde ruh ve manevî kaynakları, kişinin manevî tekâmülü için önemli vasıtalardır. Kalp (Gönül), (Ön) Sezgi, Keşf, Fetanet, Basiret ve Feraset, İlham, Rüya, Vicdan, İrade, Şuur (Bilinç), İtikat (İman), Akıl ve bu bağlamda Zihin, Hayal (Tahayyül), Tasavvur, İdrak (Taâkkul; Algılama) gibi ruhî fonksiyonlar, Manevî İnsan Konseptinin inceleme konularıdır. (Bkz. Seyyar, Ali; Sosyal Hizmetlerde Manevî Bakım; Şefkatli Eller Yayınları; Ankara; 2007).

Toplumsal Boyutuyla Manevî Sosyal Hizmetler

Manevî sosyal hizmetler, insan potansiyelini ve manevî kaynağını geliştirmek maksadıyla topluma manevî-dinî hizmetler sunan kurum ve sistemlerle insanları tanıştırmak ve bu sistemlerin etkili ve insancıl çalışmasını geliştirmek istemektedir. Gayesi, özellikle maneviyat kökenli sosyal sorunlu insanların manevî ve sosyal problemlerini çözme ve baş etme kapasitelerini geliştirmektir. Bunun yanında manevî sosyal hizmetler, insan ve maneviyat odaklı sosyal politikaların ve hizmetlerin günlük hayatta uygulanmasına, geliştirilmesine ve işletilmesine katkı vermektedir. Bir başka gayesi de özellikle yabancılar, azınlıklar, göçmenler, yaşlılar, özürlüler, kronik hastalar gibi dezavantajlı sosyal kesimlerin sosyal çevreye tam uyum konusundaki güçlüklerini yenebilmeleri, şahsiyetlerini geliştirebilmeleri ve engelleri aşabilmeleri için, sosyal hizmet destek programları kapsamında manevî dayanışma ruhunu geliştirmektir

Manevî Sosyal Hizmetlerin Temel Hedefleri

Manevî çalışmanın genel gayesi, kalpleri manevî, akılları ise pozitif bilimlerle aydınlanmış, fıtrî vasıflara ve ahlâkî değerlere göre hayatını tanzim edebilen, ruhu ile barışık mutlu fertler yetiştirmektir. Manevî sosyal hizmetlerin temel hedefi, sosyal hizmetlere ihtiyaç duyan kişinin sadece dünyada değil, ahirette de mutlu olmasını sağlamaktır.

Manevî sosyal hizmetler, manevî hastalıklara ve rahatsızlıklara yakalanmış, kendini manen iyi hissetmeyen, inanç ve düşüncede sapkınlıklar içinde olan kişilerin yeniden eski ruh sağlıklarına kavuşmalarına yönelik manevî telkin ve terapi yöntemleri geliştirir.

İnsanın potansiyel istidatlarını ve manevî kaynaklarını koruma ve geliştirme üzerine odaklanan genelde manevî sosyal hizmet özelde manevî bakım modelinin odağında, insan ve manevî dünyası arasındaki etkileşim vardır. Manevî sosyal hizmetlerin genel gayesi bu yüzden şu şekilde ifade edilebilir:

1.) İnsanların sosyal hayatlarını da etkileyen manevî sorunlarının çözümünde manevî kapasitelerini geliştirmek.

2.) İnsanlara manevî açılımlar tanıyan inanç sistemleri ile bağlantılı olmalarını sağlamak.

3.) İnanç sistemlerinin insanlar üzerinde daha etkili olması yönde zemin ve kurumsal yapı oluşturmak.

4.) Manevî sosyal hizmetler ruhuna uygun değişik sosyal gruplara yönelik politikaların geliştirilmesine ve uygulanmasına katkı sağlamak. (Mesela, bakıma muhtaçlara manevî bakım modeli geliştirmek ve uygulamak).

Koruyucu Manevî Sosyal Hizmetler

Koruyucu manevî sosyal hizmetler, kişilerin manevî ve sosyal risklere karşı korunmalarını sağlayan pedagojik tedbir ve yöntemlerin bütünüdür. Nihaî hedefleri şunlardır:

a)                 Kişinin, manevî risklere karşı sürekli olarak teyakkuz hâlinde olmasını sağlamak.

b)                 Kişinin manevî hastalıklardan uzak kalmasını sağlamak ve bunlara yakalanmasını önlemek.

c)                  Hayatı boyunca ahlâkî görüşlerinde, tutum ve davranışlarında sağlam bir istikrar gösteren, güzel ahlâk ilkelerine ve manevî değerlere bağlı insanlar yetiştirmektir.

d)                 İnsanların, kendi ruh âlemleriyle ve içinde yaşadıkları toplumla barışık olmalarına ve ruhen mutlu olmalarına yardımcı ve destekçi olmaktır.

e)                 İnsanın, manevî temizlik içinde bulunmasını sağlamak. Yani, insanın kötü huylardan ve kalbinin her türlü bozuk inanç ve düşüncelerden uzak kalmasına yardımcı olmak.

f)                  Bilgilendirmeye dayanan eğitimin yanında, duygu ve vicdanın oluşturduğu “iç kontrol” sayesinde bir insanın, davranışlarını ahlâkî ve manevî değerlere göre tanzim edebilmesinin zemini oluşturmak.

g)                 Kişiyi, ahlâkî ve manevî sorumluluk üstlenebilecek konuma getirmek. Yani insanın, elde ettiği ahlâkî ve manevî bilgi sayesinde iyiyle kötüyü birbirinden ayırt edebilecek ölçülere sahip olmasını ve neticede ahlâkî davranışın, alışkanlık hâle gelmesini sağlamak.

h)                 Kişide ahlâkî ve manevî şuur oluşturmak. Yani kişi, kendi benliğinin özelliklerini bilmelidir. Hür iradesiyle yaptığı şeyin manevî sorumluluğunu taşıyabilecek güç ve bilince erişmelidir. Öğretilmiş davranış kalıpları, benimsenerek ve şuurlu bir biçimde uygulanmalıdır.

i)                   Sosyal çevresindeki bütün insanları seven, sayan, özü, sözü doğru, Yaratanın rızasını ve O’nun hoşnutluğunu kazanma ümidiyle korunmaya muhtaç insanlara gönülden yardımda bulunan, aklını iyi yönde kullanabilen, iyi karakterli ve güzel alışkanlıklara sahip “iyi insan” veya “güzel insan” kategorisine giren üstün şahsiyetler yetiştirmek.

Manevî Sosyal Hizmetler ile Pozitivist Sosyal Hizmetler Mukayesesi

Pozitivist (Profan-Dünyevî) ve manevî sosyal hizmetlerin içeriği ve kapsamı birbirinden şöyle ayrılabilir.

a) Pozitivist bilimler, olgusal gerçekliklerden hareketle bilgi elde edip, eşyanın ve maddî varlıkların mahiyetini araştırır. Pozitivist sosyal hizmet anlayışında ve uygulamasında maneviyat, insanın haleti ruhiyesi ve psişik hallerinden oluşmaktadır. Pozitif bilimlere dayanan statükocu sosyal hizmetler, fizikî âlem ve varlıkların yanında kişilerin tutum ve davranışların üzerinde yoğunlaşıp, davranışların toplumsal normlara göre değiştirilmesini amaçlamaktadır.

b) Manevî bilimler ise, olgusal gerçekliklerin ötesine giderek, bunların varlık sebebini ve hikmetini araştırır. Manevî bilimlere dayanan sosyal hizmetler anlayışında, hem fizik ötesi âleme, hem de kişinin fıtratına ve ruhuna yönelme vardır. Manevî sosyal hizmetler, hem insanın manevî hallerine yönelir, hem toplumsal yapıda bunların oluşumuna katkı sağlayan manevî değerlerin unsurlarıyla ilgilenir, hem de kişinin ahiretini düşünerek, manevî rehberlik görevlerini üstlenir. Kişinin manevî kaynaklarının gün ışığına çıkartarak, tutum ve davranışlarında tabiî bir değişimin elde edilmesine yönelik hizmetlerde bulunur.

 

Tablo: Temel Değerler İtibariyle Seküler (Pozitivist) ve Manevî Sosyal Hizmetler